Column: Monique Swart
Het grote litteken op het kale hoofd van de jongen naast mij in de trein trekt mijn aandacht. Het lijkt met de precisie van een scalpel te zijn aangebracht. Een verschrikkelijk ongeluk had hem ook ten deel kunnen hebben vallen. Mijn blik blijft erop rusten. De vraag nestelt zich in mijn hoofd. Ik duik in mijn iPhone. Dat kan ik toch niet vragen? Ik raap mijn moed bijeen en vraag mijn medereiziger naar zijn litteken. De treinreis blijkt te kort voor het gesprek dat zich ontvouwt.
Moed, zo schrijft Britse cultuurcriticus Roman Krznaric in Empathie. Een revolutionair boek, is essentieel voor het maken van de empathische sprong naar de gedachten- en leefwereld van andere mensen. Om met een creatieve openingszin iemand aan te spreken, om te achterhalen wat iemand beweegt. Wat iemands verhaal is. Om je eigen masker af te zetten. Om goed te luisteren. Waarom moed? Moed heb je nodig om de obstakels in jezelf te overwinnen, om de dialoog met de ander aan te gaan. Is het geen rare vraag? Ben ik niet te nieuwsgierig? Stoor ik niet? We zijn niet gewoon om een vreemde aan te spreken om zijn verhaal.
Een zeer moedig gesprek was het gesprek dat Nelson Mandela aanging met de blanke onderdrukkers. Zijn inzicht dat empathie, niet geweren, het doeltreffende politieke instrument zou zijn om Zuid-Afrika na de apartheid op te bouwen, heeft voor historische veranderingen gezorgd. Moedig zijn ook de Palestijnse en Israëlische leden van de organisatie Parent Circle Families Forum die tegen de stroom van de dominerende vijandigheid tussen de beide volken op bijeenkomsten hun persoonlijke verhalen over pijn en verlies delen.
Deze moedige mensen tonen het belang van het vergroten van je wereld. Je maakt nu eenmaal andere keuzes, als de ander die eerst onzichtbaar was als mens, onderdeel van je wereld is. Maar hoe kom je tot moed? Raap je dat bij elkaar, als losse muntstukken die her en der verspreid door het huis liggen? Of is het iets dat als een afgezakte broek om je enkels opgehesen en aangesnoerd moet worden? Is het iets dat we met de jaren verliezen? Immers, kinderen schromen vaak niet het gesprek met een vreemde aan te gaan. Het aantrekkelijkst voor wie het weinig heeft, is moed als een vaardigheid die je aan kunt leren, iets waarin je je kunt sterken, zoals je in de sportschool met gewichten oefent om je spieren te versterken en je conditie te verbeteren.
Mandela raakte in 1944 betrokken bij de strijd van het ANC tegen de dominantie van de blanke minderheid. Pas decennia later was hij in staat hun mentaliteit te begrijpen en in dialoog te gaan met de Afrikaners. Het vergt veel vingeroefeningen voordat je Imagine op de piano kunt spelen. Je uit het niets verzoenen met je vijand is wellicht te veel gevraagd. Moed om de empathische sprong in het onbekende te kunnen maken kunnen we echter ook ontwikkelen. Een oefening in moed kan het initiëren van een gesprek zijn met een persoon in de trein, in de winkel of in het café. Of het lenen van een ‘levend boek’ bij de Mensenbieb.
