Boeken hebben een rol van betekenis in ons leven – ze zijn bron van kennis, de stem van ons verleden en stimuleren onze verbeelding. Ze bezitten de kracht om een lezer te vangen en onder te dompelen. De wonderbaarlijke wereld van het vertellen – als boeken één tekortkoming hebben, dan wel dat ze niets terug kunnen zeggen. Ze beantwoorden geen vragen, geven geen uitleg en kunnen niet ergens over uitweiden – de Mensenbieb lost dit probleem op door boeken letterlijk tot leven te brengen.

Op woensdag 22 november stond de Mensenbieb met dertien levende boeken over vierentwintig verschillende onderwerpen in de bibliotheek van Haarlem-Schalkwijk. De onderwerpen waren zorgvuldig gekozen: over wat er tussen mensen speelt maar verborgen blijft, over wat we weten, maar waarover we niet kunnen spreken, en over wat we zelfs niet gedacht hadden dat we ooit zouden kunnen lezen. Gevlucht, Transgender, Chronische ziekte, Eenzaamheid – ik blader door de catalogus en kies Homoseksualiteit.

Papieren boeken kunnen niet terug praten en je niet beoordelen. Levende boeken kunnen dat wel. Toen ik ging zitten en mijn ‘boek’ recht in de ogen keek, realiseerde ik me dat ik mijn vragen zorgvuldig moest kiezen. Zoals het leenreglement luidt: “In het Boek niet strepen. Het niet beschadigen.” Ik open mijn boek en lees een motto.

Mijn leven lang werd ik getreiterd.
Niets vind ik meer vreemd.

Er volgt een verhaal, eerlijk tot op het bot, vol ontberingen en onvoorstelbare humor, avonturen en lessen. Ik ben haast tot tranen geroerd en moet onbedaarlijk lachen. De openheid en oprechtheid die ik tegenkom, laten me mijn onzekerheden vergeten – de veilige omgeving nodigt uit tot nieuwsgierigheid en wederzijds respect.

Tijdens een nagesprek van organisatoren, vrijwilligers en de levende boeken delen ze verhalen en gevoelens over de gevoerde gesprekken. Dan besef ik wat de ontmoetingen teweeggebracht hebben. Sommige lezers moesten tijd nemen om moed te verzamelen, anderen waren gekomen om iemand in hun omgeving te begrijpen, die een vergelijkbaar verhaal heeft. Sommigen kwamen om vragen te stellen die ze anders niet zouden kunnen stellen, anderen om hun eigen verhaal te delen.

Het levende boeken-project is een prachtig initiatief dat mensen verbindt die elkaar anders niet zouden ontmoeten of spreken. Het schept een sterk besef van een gemeenschap waar achter elk label en etiket een levend mens schuilt.

Sandra Paulus.

Foto: Sandra Paulus spreekt met ‘levend boek’ Peter van Maaren, schrijver van het boek Mijn meester is homo.